رقابت بر سر فناوری هوش مصنوعی همهچیز را در دنیا تغییر خواهد داد
تاریخ انتشار: ۱۱ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۴۱۹۱۵
به گزارش خبرگزاری صداوسیما؛ در حدود ۳۰۰ هزار سال اخیر، خلاقیت همیشه منتسب به انسانها دانسته شده است. نوع بشر با ابداع هنر، آشپزی، نمایش و فعالیتهای اجتماعی شناخته میشود و ورود به حوزههای ناشناخته از ویژگیهای منحصر بهفرد ما بوده است. ولی ما دیگر در این مسیر یکتا نیستیم، چون حالا هوش مصنوعی زایا وارد بازی شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
همین حالا که شما دارید این مقاله را میخوانید، ابزارهای هوش مصنوعی مشغول خلق پرترههای هنری، پاسخگویی به ایمیلها، محاسبه مالیات و حتی ساخت موسیقی هستند. این روزها کمتر کاری را میتوان نام برد که هوش مصنوعی قادر به انجام آن نباشد و به همین خاطر این ابزارها همین حالا اثر خود را بر زندگی ما گذاشتهاند.
امروزه از ابزارهای هوش مصنوعی در خطوط تولید استفاده میشود. این فناوری به شرکتها کمک میکند تا هزینه تبلیغات شبکههای اجتماعی و موتورهای جستجو را تعیین کنند و حتی محتواهای موردنیاز شما را در اختیارتان قرار میدهند. اما هوش مصنوعی زایا طبقهبندی نسبتاً جدید و متفاوتی از این فناوری است که قابلیت خلق محتوا دارد.
این تغییر مهمترین دستاورد فناورانه در دنیا پس از ظهور شبکههای اجتماعی بوده است. ابزارهای هوش مصنوعی زایا بهلطف ابزارهای جذابی مثل ChatGPT که میتواند تقریباً به هر سؤالی پاسخ دهد و Dall-E که میتواند تقریباً هر تصویری را خلق کند، به شهرت رسیدهاند. چتبات ChatGPT در اولین ماه ۲۰۲۳ به ۱۰۰ میلیون کاربر فعال ماهانه رسید که نرخ رشدی سریعتر از اینستاگرام و تیکتاک است. بسیاری از مدلهای هوش مصنوعی دیگر مثل Midjourney و Stable Diffusion هم فعالیتهای مشابهی دارند و به شما اجازه میدهند تا با کمک آنها محتوا خلق کنید.
طرفداران این فناوری باور دارند که این تازه ابتدای راه است: هوش مصنوعی زایا شیوه کار و تعامل ما با جهان را تغییر خواهد داد، خلاقیت را فعال میکند، زمینه اکتشافات علمی بیشتر را فراهم میسازد و به بشر اجازه میدهد تا دستاوردهایی غیرقابلتصور داشته باشد. تحلیلگران شرکت PwC پیشبینی میکنند که هوش مصنوعی تا سال ۲۰۳۰ باعث رشد ۱۵ تریلیون دلاری اقتصاد جهانی شود.
این ترند پرهیاهو ظاهراً حتی شرکتهای بزرگ فناوری را که میلیاردها دلار در زمینه هوش مصنوعی سرمایهگذاری کرده بودند، غافلگیر کرده و موجب ورود آنها به نوعی رقابت تسلیحاتی سنگین در دره سیلیکون شده است. مایکروسافت و گوگل ظرف چند هفته تمام استراتژیهای سازمانی خود را تغییر دادند تا کنترل بازاری را در دست بگیرند که ظاهراً قرار است زیربنای جدید اقتصاد باشد.
غولهای فناوری وارد رقابتی تسلیحاتی بر سر هوش مصنوعی شدهاند
مایکروسافت ۱۰ میلیارد دلار در شرکت OpenAI، سازنده ChatGPT و Dall-E سرمایهگذاری کرد و حالا مشغول پیادهسازی این ابزارهای هوش مصنوعی زایا در موتور جستجوی بینگ و مجموعه نرمافزار آفیس است. گوگل هم با اعلام وضعیت قرمز بهشکلی شتابزده چتباتی به نام «بارد» (Bard) را معرفی کرد که قرار است به موتور جستجوی این شرکت اضافه شود. «ساتیا نادلا»، مدیرعامل مایکروسافت، ۱۸ بهمنماه در مصاحبهای گفت: «رقابت امروز شروع میشود. ما حرکت را آغاز میکنیم و سریع حرکت خواهیم کرد.»
بازار وال استریت هم به این تغییرات واکنش نشان داده است. تحلیلگران به شرکتهایی که در برنامههای خود به هوش مصنوعی اشاره کردهاند، با دید مثبت نگاه میکنند و به مجازات شرکتهایی میپردازند که برنامه دقیقی برای آینده هوش مصنوعی ندارند. این فناوری واقعی است، اما حباب اقتصادی پیرامون آن بهسرعت درحال متورمشدن است و سرمایهگذاران انتظار دارند که هوش مصنوعی بهاندازه ویندوز ۹۵ یا نسل اول آیفون تحولساز باشد.
ولی این هیجان خالص برای عقبنماندن میتواند فاجعهبار باشد. شرکتها شتابزده در تلاشند تا فناوریهای خود را بهبود دهند و با عرضه آنها سود بزرگتری از این بازار داشته باشند. درنتیجه، تحقیق درباره ایمنسازی این ابزارها حالا به عقب رانده شده است. غولهای فناوری و سرمایهگذاران آنها در نبردی که باور دارند پیروز آن میتواند کل بازار را تصاحب کند، حاضرند مرتکب اشتباهات گذشته شوند و درست مثل اتفاقی که برای برخی از شبکههای اجتماعی افتاد، رشد را نسبت به حفظ ایمنی در اولویت بالاتری قرار دهند.
با وجود اینکه فناوری هوش مصنوعی میتواند پتانسیلهای زیادی برای کمک به جهان و موجودات درون آن داشته باشد، اما حتی ابزارهایی که با نیت خوب طراحی میشوند هم میتوانند پیامدهای غیرمنتظره و مصیبتباری را بهدنبال داشته باشند. داستان حاضر شبیه به شروع تب طلا در کالیفرنیا است که اینبار برای هوش مصنوعی رخ داده، و تاریخ به ما نشان میدهد که این مسیر میتواند به کجا منتهی شود.
هوش مصنوعی زایا بهخوبی به مشکلات شبکههای اجتماعی واقف است. آزمایشگاههای تحقیقاتی هوش مصنوعی از سالها پیش نسخههایی از این ابزارها را پشت درهای بسته نگه داشته بودند و به بررسی خطرات بالقوه آنها، از نشر اطلاعات گمراهکننده گرفته تا نفرتپراکنی و خلق بحرانهای ژئوپولتیکی، میپرداختند.
بخشی از دلیل این محافظهکاری به ماهیت پیشبینیناپذیر شبکههای عصبی مربوط میشد؛ پارادایمی که مدلهای هوش مصنوعی مدرن براساس آنها خلق شده بود و منبع الهامش مغز انسان بوده است. شبکههای عصبی بهجای رویکرد سنتی برنامهریزی در کامپیوتر که متکی بر تنظیم دستورالعملهای مشخص برای دریافت نتایج مشخص است، به کامپیوتر یاد میدهد تا خودش الگوها را در دادهها پیدا کند. هرچه دادهها و قدرت پردازشی بیشتری در اختیار این شبکهها قرار داده شود، احتمال توانمندترشدن آنها بالاتر میرود.
داستان مدلهای هوش مصنوعی زایا از کجا شروع شد؟
دره سیلیکون در اوایل دهه ۲۰۱۰ این ایده را مطرح کرد که استفاده از شبکههای عصبی مسیر درخشانتری برای رسیدن به هوش مصنوعی است. ولی نسخههای اولیه هوشهای مصنوعی بسیار مستعد تکرار سوگیریهایی بودند که در دادههای آموزشی به آنها داده میشد. این ابزارها بهشدت اطلاعات غلطی داشتند و نفرتپراکنی میکردند.
زمانی که مایکروسافت در سال ۲۰۱۶ چتبات Tay را معرفی کرد، فقط کمتر از ۲۴ ساعت طول کشید تا این برنامه در توییتهایی اعلام کند «هیتلر حق داشت؛ من از یهودیها متنفرم» و بگوید فمنیستها «همه باید بمیرند و در جهنم بسوزند.» ابزار هوش مصنوعی قبلی OpenAI هم که والد ChatGPT محسوب میشد، در سال ۲۰۲۰ معرفی شد و مشکل نژادپرستی و جنسیتزدگی را به نمایش گذاشت.
هوش مصنوعی عملاً در حوالی سال ۲۰۲۰ بهلطف دستاوردهای مهم در زمینه طراحی شبکههای عصبی، رشد دسترسی به دادهها و تمایل شرکتها به صرف هزینه در توان پردازشی، بهشکل واقعی شروع بهکار کرد. ولی نقاط ضعف این فناوری همچنان باقی بود و سابقه مشکلاتی که درخصوص ابزارهای هوش مصنوعی رخ داده بود، بسیاری شرکتها ازجمله گوگل، متا و OpenAI را از عرضه عمومی مدلهای پیشرفته خود دلسرد کرد.
اندکی بعد، در آوریل سال ۲۰۲۲، شرکت OpenAI از ابزاری به نام Dall-E ۲ رونمایی کرد که یک مدل هوش مصنوعی جدید برای تبدیل متن به تصویر بود و میتوانست تصاویر واقعگرایانه تولید کند. منتها دسترسی به این ابزار در ابتدا صرفاً برای گروهی از کاربران معتمد این شرکت ممکن بود. OpenAI با این کار میخواست به مدل خود کمک کند تا از سوگیریهایی که ممکن بود که در دادههای آموزشی با آنها برخورد کرده باشد، فاصله بگیرد.
اگرچه OpenAI توانست تا ماه ژوئیه حدود ۱ میلیون کاربر را بهسمت سرویس Dall-E جذب کند، بسیاری از محققان هوش مصنوعی از رویکرد این شرکت و شرکتهای مشابه که به آنها اجازه نمیدادند بهصورت گستردهتر از این ابزارها استفاده کنند، خسته شده بودند. در ماه اوت ۲۰۲۲، یک استارتاپ مستقر در لندن به نام Stability AI به سیم آخر زد و ابزار تبدیل متن به تصویر Stable Diffusion را برای عموم کاربر در دسترس قرار داد.
عرضه عمومی ابزارهای هوش مصنوعی رویکردی است که میتواند به گردآوری اطلاعات بسیار مهم از سوی توسعهدهندگان کمک کند. بهعلاوه، با این کار جامعه هم زمان بیشتری خواهد داشت تا با تغییراتی که هوشهای مصنوعی با خود بههمراه میآورند، آشنا شود.
وقتی همهچیز تغییر کرد
Stable Diffusion خیلی زود به مبحث اصلی بسیاری از گفتگوهای اینترنتی تبدیل شد. میلیونها کاربر با کمک این ابزار دست به خلق آثاری زیبا زدند و نتایج کار این هوش مصنوعی خیلی سریع دستبهدست شد. «نیتن بنایچ»، سرمایهگذار و از نویسندگان ۲۰۲۲ State of AI Report میگوید: «ناگهان جعبه پاندورای زایایی باز شده بود. این اتفاق OpenAI و گوگل را شوکه کرد؛ چون حالا جهان میتوانست از ابزارهایی استفاده کند که قبلاً از دسترسی به آنها محروم شده بود. همهچیز شدت گرفته بود.»
به فاصله کوتاهی OpenAI هم این رویکرد را دنبال کرد و درهای Dall-E ۲ را به روی عموم گشود. این شرکت سپس در ماه نوامبر ابزار دیگری به نام ChatGPT را در اختیار کاربران قرار داد تا از رقبای خود پیشی بگیرد. «سم آلتمن»، مدیرعامل OpenAI در مصاحبهها اعلام کرده بود که هرچه افراد بیشتری از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده کنند، سرعت بهبود آنها افزایش مییابد.
کاربران هم بلافاصله به استقبال از تصمیم OpenAI و رقبای آنها رفتند. تصاویر ساختهشده با هوش مصنوعی شبکههای اجتماعی را تسخیر کرد و فیلمسازان حتی در هالیوود به استفاده از این برنامههای هوش مصنوعی روی آوردند و در فیلمهایی مثل Everything Everywhere All at Once از آن استفاده کردند. حالا معماران طراحیهای خود را با کمک همین ابزارها انجام میدهند، برنامهنویسان با هوش مصنوعی کدنویسی میکنند و شرکتهای رسانهای هم بهدنبال استفاده از این فناوری هستند.
سرمایهگذاران جسور هم فرصت را مناسب دیدند تا پول خود را وارد این بازارها کنند. آنها میلیاردها دلار روی شرکتهای سازنده ابزارهای هوش مصنوعی سرمایهگذاری کردهاند تا نسل بعدی فناوریها را بهوجود بیاورند. غولهای فناوری چینی مثل بایدو و علیبابا هم از چتباتهای اختصاصی خود پرده برداشتهاند تا نظر مثبت سهامدارانشان را جلب کنند.
در همین حال، مایکروسافت، گوگل و متا در شدیدترین شکل ممکن به تکاپو افتادهاند. با وجود این که این شرکتها در سالهای اخیر بارها بر اهمیت هوش مصنوعی تأکید کرده بودند، اما بهنظر میرسد که همه آنها از اتفاقات ماههای اخیر شوکه شدهاند و حالا سرعت را مهمتر از ایمنی تلقی میکنند.
توسعه سریع هوش مصنوعی میتواند چه خطراتی داشته باشد؟
گوگل در ماه فوریه ۲۰۲۳ اعلام کرد که رقیبی برای ChatGPT به نام بارد را عرضه میکند. نشریه نیویورک تایمز میگوید این شرکت حالا ارزیابی مجددی انجام داده است تا سطح ریسک قابلتحمل در زمان عرضه این فناوری را بررسی کند. متا هم اخیراً در اطلاعیهای اعلام کرد که میخواهد ابزارهای هوش مصنوعی را برای اینستاگرام، واتساپ و مسنجر توسعه دهد.
همزمان با این شتابزدگی، اشتباهات و آسیبهایی هم بهوجود آمد و انتقاداتی را در پی داشت. در زمان معرفی چتبات بارد توسط گوگل، در یکی از پاسخهای این هوش مصنوعی اطلاعات اشتباهی درباره تلسکوپ فضایی جیمز وب ارائه شد و در ادامه سهام شرکت آلفابت ریزش سنگینی را تجربه کرد. چتبات جدید بینگ مایکروسافت هم از ارائه خطا در پاسخهای خود مصون نبوده است.
اکنون شرکتهایی مثل Stability AI با شکایت هنرمندان و مالکان حقوق معنوی آثار مختلف روبهرو شدهاند. شاکیان مدعیاند که این شرکتها بدون اجازه، از آثار آنها برای آموزش مدلهای خود استفاده کردهاند و حالا دارند از آنها درآمدزایی میکنند.
با وجود مسائل نگرانکنندهای که درحالحاضر بهچشم میخورد، اگر این رقابت با همین سرعت ادامه داشته باشد، به پیامدهای بسیار بزرگتری منجر خواهد شد. خیلی از تصمیماتی که شرکتهای بزرگ فناوری امروز اتخاذ میکنند، مشابه با تصمیماتی است که در دهههای قبلی گرفته شده بود و اثرات ویرانکنندهای را بهدنبال داشت.
شبکههای اجتماعی – بهعنوان آخرین نوآوری تحولساز دره سیلیکون – اولین درس مهمی است که باید به آن توجه شود. این پلتفرمها با وعده ایجاد ارتباط میان مردم خلق شدند و قرار بود جوامع را سالمتر و مردم را خوشحالتر کنند. حالا پس از بالغ بر یک دهه، میتوانیم ببینیم که این ابزارها نه برای ایجاد ارتباطی سالم بین مردم، بلکه به روشی برای درآمدزایی شرکتها تبدیل شدهاند.
شبکههای اجتماعی با تغییر تدریجی فید خبری ما و تبدیل آن به محلی برای تعامل بیشتر باعث شدهاند که نتوانیم از اسکرولکردن در میان محتواهای پرطرفدار دست برداریم و بیش از پیش در معرض تبلیغات آنلاین قرار بگیریم. شبکههای اجتماعی حالا بهندرت باعث ایجاد ارتباطی مؤثر میان کاربران میشوند. از طرف دیگر جامعه با مشکلاتی مثل نشر اطلاعات گمراهکننده و بحرانهای سلامت روان در میان نوجوانان مواجه شده است؛ بنابراین دور از ذهن نیست که پیادهسازی هوش مصنوعی در محصولات غولهای فناوری هم پیامدهای مشابهی داشته باشد. آلفابت و مایکروسافت بیش از همه میخواهند از هوش مصنوعی برای افزایش قابلیتها و ارزشمندی موتورهای جستجوی خود استفاده کنند.
«مارگارت میچل»، دانشمند ارشد اخلاق در پلتفرم توسعه هوش مصنوعی Hugging Face، میگوید موتورهای جستجو «مطلقاً بدترین شیوه» استفاده از هوش مصنوعی زایا هستند، چون در خیلی از مواقع دچار اشتباه میشوند. میچل باور دارد که پتانسیل اصلی ابزارهایی مثل ChatGPT در کمک به خلاقیت، ایدهپردازی و انجام کارهای تکراری و بیاهمیت است. ولی غولهای فناوری سعی دارند این کاربردها را به نفع سازوکارهای پولساز خود به کنار برانند.
چنانچه موتورهای جستجو با موفقیت هوش مصنوعی را در محصولاتشان پیادهسازی کنند، این تغییر میتواند بهمعنای نابودی بسیاری از کسبوکارهای وابسته به جستجو باشد. مدیرعامل مایکروسافت ادعا میکند که نسخه جدید بینگ که با هوش مصنوعی همراه شده است، ترافیک بیشتری را بهسمت سایتها روانه میکند و باعث افزایش درآمد آنها میشود. اما خیلی از سایتهای رسانهای نگرانند که چتباتهای هوش مصنوعی اطلاعات آنها را تصاحب کنند و با ارائه مستقیم این اطلاعات به کاربران، هیچ عایدی خاصی را به آنها برنگردانند.
بهعلاوه، این سؤال که شرکتهای هوش مصنوعی چگونه از پروژههای خود درآمدزایی خواهند کرد، همچنان بیپاسخ باقی مانده است. درحالحاضر اکثر این محصولات رایگاناند، چون سازندگانشان پیرو سازوکار شرکتهای دره سیلیکون هستند. این رویه میگوید برای جذب حداکثر کاربر و شکست رقبا باید کمترین هزینه را از کاربران دریافت کرد یا محصولات را بهصورت رایگان ارائه نمود و درعوض برای تأمین هزینهها باید به سراغ سرمایهگذاران جسور رفت.
چتبات ChatGPT فعلاً رایگان است و تبلیغی به کاربران نشان نمیدهد. ولی OpenAI بابت هر پاسخی که به کاربران میدهد، پول پرداخت میکند. تأمین این هزینهها هماکنون با کمک سرمایهگذاریهای عظیم مایکروسافت ممکن شده است، اما در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد؟
OpenAI در ماه فوریه یک اشتراک جدید را معرفی کرد که هزینه ماهانه آن ۲۰ دلار است و امکانات بیشتری را ارائه میکند. گوگل همین حالا در نتایج جستجو به تبلیغات اولویت بالاتری میدهد و میتواند در آینده از هوش مصنوعی خود بخواهد تا در ارائه پاسخ سؤالات از شرکتها و محصولاتی نام ببرد که از آنها تبلیغ خریدهاند. درنتیجه، اگر کاربران برای کسب اطلاعات به چتباتهای هوش مصنوعی متکی شوند، تشخیص تبلیغات از پاسخهای واقعی کار بسیار سختی خواهد بود.
خطر انقراض؛ ترسی کلیشهای که چندان دور از ذهن نیست
برخی کارشناسان فناوری و فلاسفه از ریسک خطرات وجودی حرف میزنند. شرکتهایی مثل OpenAI بهدنبال خلق مدلهای هوش جامع مصنوعی (AGI) هستند که میتوانند بهتر از انسانها فکر کنند و یاد بگیرند. اگر این فناوری در آینده بتواند بدون دخالت انسان خودش را بهبود بدهد، ممکن است یک روز بشریت را از بین ببرد. در یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲، حدود نیمی از محققان هوش مصنوعی اعلام کردند که احتمال وقوع چنین فاجعهای توسط هوش مصنوعی در آینده ۱۰ درصد یا بیشتر است.
«دمیس هاسابیس»، مدیرعامل آزمایشگاه هوش مصنوعی دیپمایند که به گوگل تعلق دارد، پارسال در مصاحبهای گفته بود: «وقتی پای فناوریهای بسیار قدرتمند به میان میآید و بهوضوح مشخص است که هوش مصنوعی قرار است یکی از قدرتمندترین فناوریهای تاریخ باشد، پس باید مراقب باشیم. همه ملاحظات یکسانی را در نظر ندارند. ماجرا مثل تفکر آزمایشگرایی است که خیلی از باورمندان آن متوجه نیستند که با چه مواد خطرناکی کار میکنند.».
اما حتی اگر دانشمندان مانع از ایجاد تهدید توسط هوش مصنوعی برای نوع بشر شوند، تمرکز شدید غولهای فناوری بر جنبههای اقتصادی این فناوریها میتواند این شرکتها را بیش از پیش قدرتمند کند. آنها با کمک این ابزارها احتمالاً دیگر ثروتمندترین شرکتهای دنیا نخواهند بود، بلکه میتوانند به بازیگران ژئوپولتیک قدرتمندی تبدیل شوند که قادر به رقابت با دولتها هستند.
مدیران OpenAI و دیپمایند قبلاً گفته بودند که میخواهند ثروت و قدرت ناشی از ابزارهای هوش مصنوعی بهنحوی میان مردم بازتوزیع شود. منتها مدیران غولهای فناوری که کنترل این شرکتها را در دست دارند، به هیچکس جز سهامداران خود پاسخگو نیستند.
البته بسیاری از فناوریهای آیندهنگرانه دره سیلیکون در طول تاریخ به موفقیت خاصی نرسیده است؛ ما هنوز به متاورس نرفتهایم و رمزارزها هم سیستمهای مالی را متحول نکردهاند. اما تفاوت هوش مصنوعی در اینجاست که فناوری زیربنایی آن همین حالا در دست مصرفکنندگان قرار دارد و با سرعتی سرسامآور بهتر و بهتر میشود.
محققان میگویند قدرت رایانش هوش مصنوعی هر ۶ تا ۱۰ ماه یک بار دوبرابر میشود. همین قدرت بیحدوحصر است که باعث میشود این فناوری تا به این اندازه پرشور و هیجان و البته خطرناک باشد.
منبع: Time
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
کلیدواژه: ابزار های هوش مصنوعی شبکه های اجتماعی موتور های جستجو غول های فناوری سرمایه گذاران شبکه های عصبی هوش مصنوعی هوش مصنوعی سرمایه گذاری ابزار ها دره سیلیکون شرکت ها مدل های هوش شرکت هایی فناوری ها همین حالا هایی مثل شده اند شبکه ها داده ها چت بات
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۴۱۹۱۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تدوین سند هوش مصنوعی باید مبتنیبر تمدن نوین اسلامی باشد/ پیش بینی بودجه ۵ همتی برای هزینه در هوش مصنوعی
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ جمهوری اسلامی ایران در افق 1412 هجری شمسی با هدف استقرار تمدن نوین اسلامی و با برخورداری از زیستبوم هوش مصنوعی پیشرفته و نوآور مبتنیبر اصول و ارزشها و اتکا بر قابلیتها و توانمندیهای ملی و بهرهگیری هوشمندانه از تعاملات جهانی بین 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی دنیا قرار دارد و با استفاده از آن در حکمرانی موضوعات کلان کشور، ثروتآفرینی، ارزشآفرینی و رفاه و امنیت، بیشترین پیشرفت را ایجاد میکند در این مسیر تدوین سند هوش مصنوعی در دستور کار این شوراست و برای اینکه درباره جوانب تدوین این سند و بررسی وضعیت برخی از کشورها اطلاعاتی کسب کنیم با طاووسی، مدیر فناوریهای نوظهور دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به گفت و گو نشسته ایم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
دانلود فیلم اصلی کد ویدیوآنا: وضعیت کشورهای جهان و منطقه در حوزه هوش مصنوعی به چه صورتی است و اینکه چه برنامههایی را برای خودشان در نظر دارند؟
طاووسی: در حال حاضر در اتحادیه اروپا بیش از 70 کشور برنامه مدون طولانیمدت در حوزه هوش مصنوعی دارند و بهطورجدی در این زمینه سرمایهگذاری کردهاند و در کنار سند و مصوبات و چشماندازی که دارند فعالیت اجرایی منظم و مدون هم انجام میدهند.
آنا: در ایران سیاستگذاری در حوزه هوش مصنوعی از چه زمانی آغاز شده است؟
طاووسی: در ایران نیز این فعالیتها از سال 96 آغاز شده است و از سال 2017 که کشورهای مختلف هم برنامههای مدون خود را کار کردند، فعالیتهایی را داشتهایم اما بحث این است که برنامههایی اجرایی شده ولی به صورت منسجم و مدون و براساس نقشه راه نبوده است.
باید بهصورت متمرکز در برنامههای مدون هوش مصنوعی فعالیت کنیم
اگر بخواهیم کار جمعی در حوزه هوش مصنوعی انجام دهیم (فناوریای هست که میتواند در بحثهای اقتصادی و اجتماعی، فرهنگی، امنیتی جامعه نقش داشته باشد باید به صورت متمرکز در برنامههای مدونی فعالیت خودمان را متمرکز کنیم) تاکنون فعالیتهای زیادی انجام شده است.
معاونت علمی از سال 1396، ستادی را با مضمون هوشمندسازی و هوش مصنوعی تجهیز کرده و فعالیتهایی را انجام داده است، اما برنامه پیشنویس سند هوش مصنوعی بهصورت منسجم از سال 1399 تهیه و برای شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده است. در این زمینه هماهنگیهایی با ذینفعان این حوزه انجام شد که بهطول انجامید.
باید از سویی یک برنامه منسجم و از سوی دیگر فعالیتهای اجرایی در حوزه هوش مصنوعی داشته باشیم. اسناد و قوانین خوبی مصوب شده اما اجرایی نشده و مورد غفلت قرار گرفته است.
اسناد هوش مصنوعی باید قصدیت جمعی داشته باشد
بسیاری از مواقع فعالیتهایی انجام میشود؛ اما به دلیل جسته و گریخته بودن مطالب و اینکه به صورت یک نقشه راه و برنامه صورت نمیگیرد و قصد جمعی ندارد، پیشرفت نمیکند. برای توسعه و پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی باید اسناد و فعالیتهای اجرایی و کارهایی را توأمان داشته باشیم.
یکسری عقبماندگی در حوزه هوش مصنوعی داریم که نمیشود برنامهها را در این خصوص کنار بگذاریم و فقط بر اجرا تمرکز کنیم. برعکس این موضوع نیز صدق میکند و اگر بخواهیم فقط به برنامه بپردازیم و زمان را صرف نوشتن کنیم، از فعالیت عقب میمانیم. این دو کار باید بهصورت مکمل یکدیگر انجام شود؛ خوشبختانه این اتفاق خوب در حال انجام است.
سند حوزه هوش مصنوعی در دو سال اخیر با جلسات مختلفی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور ذینفعان مختلف در بخش دولتی و خصوصی و با حضور بیش از 20 دستگاه و 40 جلسه در این زمینه برگزار شده است.
در جلسات مختلف شورای ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور این موضوع مطرح و نهاییسازی شده است و هماکنون در دستور شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته است. در عین حال بحثهای اجرایی حوزه هوش مصنوعی برای اجراییسازی پیگیری میشود.
خوشبختانه ماده واحدهای توسط رئیسجمهور تهیه و تصویب شده است و بر این اساس یک مرکز هوش مصنوعی در کشور داریم که در سند به آن اشاره شده است که به چه شکل فعالیتها را انجام دهد.
سند حوزه هوش مصنوعی بخشهای مختلفی دارد. بخشهایی از این سند مانند بسیاری از اسناد دیگر به تعاریف و مقدمات مرتبط است؛ اما اصل و نقطه تمرکز سند براساس یک تصویر آینده است. متخصصان حوزه هوش مصنوعی یک چشمانداز 10 ساله در آینده در نظر گرفتند.
البته حوزه هوش مصنوعی فقط یک بخش فنی ندارد. چالشهای فنی حوزه هوش مصنوعی در سه الی چهار دسته (مثلاً پردازشگرها، دیتا و الگوریتم و پیادهسازی هوش مصنوعی و بحثهای فنی و ...) تقسیم میشود؛ اما در حوزه اجتماعی بحثهای نابرابری داریم که با ورود هوش مصنوعی این نابرابریها بیشتر میشود.
تأثیر هوش مصنوعی در حوزه امنیتی
هوش مصنوعی در حوزههای فرهنگی از خودبیگانگی انسانی و بیهویتی میتواند ایجاد کند که اگر در مورد آن فکر نکنیم، ممکن است تشدید شود. هوش مصنوعی در حوزههای امنیتی تأثیرات زیادی دارد و میتواند چالش ایجاد کند البته از طرفی فرصتهایی را برای آینده کشور ایجاد میکند.
بخشهای مختلف دانشگاهی، وزارتخانه ict و معاونت علمی ریاست جمهوری و سایر دستگاهها در حوزه هوش مصنوعی در تدوین این سند حضور داشتند. بهویژه بخش خصوصی برای شکلگیری این چشمانداز کمک کرده است و اقداماتی که در ذیل این چشمانداز پیادهسازی میشود، انجام داده است.
قرار بر این است که سند هوش مصنوعی برخلاف اسناد ابلاغی از پایین به بالا تدوین و تصویب شود؛ درصدد هستیم تدوین این سند را با خرد جمعی انجام دهیم. متخصصان حوزه علوم انسانی، حوزه فنی و بخشهای دیگر در تدوین این سند حضور داشتند و سعی بر این بود که چالشهای حوزه هوش مصنوعی بهنوعی در این چشمانداز 10 ساله هوش مصنوعی پاسخ داده شود.
آنا: در چشمانداز 10 ساله به چه مواردی دست پیدا کنیم؟
طاووسی: در ابتدا که سند تدوین شد، چشمانداز 5 ساله بود. به دلیل تحولاتی که در این حوزه وجود دارد، سعی شد چشمانداز را 5 ساله تهیه کنیم؛ اما با توجه به نقطهنظر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و متخصصان حوزه یک چشمانداز 10 ساله یعنی تا سال 1412 برای سند تهیه شده و سعی شده اقدامات و اهداف سند، بلندمدتتر دیده شود. بخشهای چشمانداز هوش مصنوعی شامل 4 بخش اصلی میشود.
تصویری که ایجاد میکند یک هدف از جمله تمدن نوین اسلامی دارد. نزدیک به 6 سند ملی در حوزه فناوری داریم که اخیراً برای امنیت غذایی و نانو نوشته شده است. برای مثال، فناوری در حوزه نانو بسیار مهم، کلیدی و راهبردی برای کشور است و بیش از 20 سال است که در این زمینه کار و فعالیت میکند.
متخصصان در این حوزه فعالیت بسیار خوبی دارند که دو نقش کلیدی هم در آینده کشور خواهند داشت؛ اما این فناوری، فناوری برای آبادانی کشور است و در چشمانداز سند نانو آمده که این سند برای آبادانی و تولید ثروت است؛ اما سند هوش مصنوعی مطرحشده سندی با هدف استقرار تمدن نوین اسلامی است، به عبارت دیگر، این سند قصد دارد تمدنساز باشد.
بیش از 70 کشور به صورت منسجم سند هوش مصنوعی را تدوین کرده اند و در حال اجرا هستند. شواهد نشان میدهد که همه به دنبال این هستند از هوش مصنوعی در جهت حکمرانی، تمدن و منافع متنوع کشورشان استفاده کنند.
بسیاری از کشورها از هوش مصنوعی واهمه دارند
هوش مصنوعی یک فناوریای نیست که فقط بخش اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار دهد، بلکه بزرگتر است و مربوط به تمدن میشود. هوش مصنوعی فناوریای است که میتواند بسیاری از تمدنهای کوچک را جزء تمدنهای بزرگ کند و برعکس برخی از تمدنهای بزرگ را به افول بکشاند. به همین دلیل بسیاری از کشورها از این فناوری واهمه دارند.
جایگزینی آمریکا در هوش مصنوعی منجر به ایجاد خطر تمدنی میشود
آمریکا نزدیک به 21 سند در حوزه هوش مصنوعی تصویب کرده که چشمانداز این سند، حفظ پیشرو بودن در این حوزه است، زیرا میداند کشورهای دیگر از جمله چین به دنبال این هستند که در فناوری هوش مصنوعی جایگزین آمریکا شوند.
اگر کشوری بتواند جایگزین آمریکا در حوزه هوش مصنوعی شود، خطر تمدنی ایجاد میشود؛ بنابراین پیشرفتهای کشورهای دیگر باید با روشهای مختلف کند شود تا آمریکا بتواند پیشرو بودن خود را حفظ کند.
موضوع تمدنسازی حوزه هوش مصنوعی اهمیت ویژهای دارد که در تصویری که برای حوزه هوش مصنوعی در سند توسط متخصصان تهیه شده بهدقت در پیشانی کار آمده است. در این چشمانداز اهداف فرعی گفته شده است و به جای «فناوری» از عبارت «زیستبوم» استفاده کردیم که فراتر از فناوری است.
زیست بوم هوش مصنوعی شامل شبکه انسانی، شبکه سختافزاری و نرمافزاری، شبکه داده و شبکه ذینفعانی که در این حوزه هستند، میشود، این زیستبوم پویاست و رشد میکند. همچنین به دلیل چالشهایی که در بطن حوزه هوش مصنوعی است، امکان دارد افول پیدا کند.
هوش مصنوعی یک فناوری است که به دلیل ماهیت هوش اعماز هوش انسانی و مصنوعی قابل مهار کردن نیست و بالذاته محسوب میشود.
اگر نتوانیم بهدرستی هوش مصنوعی را مهار کنیم، باعث اغتشاش میشود و یک سابقه در گذشته دارد، کشورهای صنعتی زمانیکه وارد عرصه صنعتی شدند، افراد باهوش و نیروی متخصص خود را به صورت منظم و مسنجم در جهت اهداف و منافع کشور بهکار بردند و هوش انسانی را در جهت منافع دخیل کردند.
زیستبوم هوش مصنوعی باید مبتنیبر اصول خاص باشد
اگر کشوری نتواند از هوش انسانی در جهت منافع خودش استفاده کند، به مشکل بر میخورد. همچنین اگر هوش مصنوعی در جهت منافع یک کشور و منافع انسانی استفاده نشود، میتواند منجر به ایجاد چالشهای مختلف شود؛ بنابراین زیستبوم هوش مصنوعی باید مبتنیبر یک سری اصول و اهداف باشد.
زیستبوم هوش مصنوعی و نوآور مبتنیبر اصول و ارزشهاست که در سند هوش مصنوعی در قالب 10 ارزش بهدقت ذکر شده است. برای مثال، باید مراقب حریم خصوصی و استیلای هوش مصنوعی بر انسان باشیم.
همچنین باید از قدرت هوش مصنوعی برای سیطره بر قدرت انسانها مراقبت که جزء اصول و ارزشهای مذکور در سند است.
دانلود فیلم اصلی کد ویدیوموضوع بعدی اتکا بر قابلیتها و توانمندیهای ملی است. برای اینکه این زیستبوم هوش مصنوعی گسترده خودمان را داشته باشیم باید اتکا بر قدرتها و توانمندیهای داخلی داشته باشیم که در اینجا کاملاً ذکر شده و در عین حال بهرهگیری هوشمندانه از تعاملات جهانی داشته باشیم.
ایران جزء 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی در دنیا قرار دارد
در حال حاضر حوزه هوش مصنوعی و محصولاتی که در این حوزه تهیه میشود توسط یک کشور و کمپانی نیست و با همکاری مجموعهای از افراد در کشورهای مختلف انجام میشود. این تعاملات باید در تأمین زیرساخت داده و نیروی انسانی در حل چالشهای حوزه هوش مصنوعی و بینالمللی و تدوین استانداردهای بینالمللی وجود داشته باشد که در داخل سند به صورت اقدامات ذکر شده است.
حوزه هوش مصنوعی، مولد است. برای مثال، چت جی پی تی جزء هوش مصنوعیهای مولد هستند؛ اما هوش مصنوعی که در آینده میآید، جزء هوش مصنوعی تعاملی است. به بیان دیگر، این هوش مصنوعی صحبت میکند، جواب سوالات شما را میدهد، تصاویر را درک میکند، شنوایی و بویایی دارد و بسیاری دیگر از این موارد در این هوش تعبیه میشود. باید در برابر این هوش مصنوعی تعاملی اقداماتی انجام دهیم که در سند ذکر شده است. همچنین جایگاه ما در چشمانداز مشخص است ما باید در بین 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی دنیا قرار داشته باشیم. براساس فرمایش مقام معظم رهبری که این فناوری بسیار مهم و راهبردی در آینده جهان است، باید حداقل بین 10 کشور پیشروی هوش مصنوعی دنیا باشیم و در چشمانداز هم به صراحت ذکر شده است.
بخش آخر و بخش چهارم چشمانداز به کاربردها و استفادههایی که از هوش مصنوعی داریم، بازمیگردد. استفاده از هوش مصنوعی و این زیستبوم در حکمرانی است. یکی از مشکلاتی که امروزه در کشور داریم، بحث حکمرانی است.
ناکارآمدیها و فسادهایی وجود دارد که هوش مصنوعی در زمینه حکمرانی و موضوعات کلان کشور میتواند کمک کند. موضوعات کلان کشور و اولویتهایی که در این زمینه وجود دارد در سند در قالب 33 اولویت هوش مصنوعی که جزء اولویتهای کلان است، ذکر شده است.
برخی از این اولویتها در حوزه آموزشوپرورش سامانه آموزش هوشمند شخصیسازیشده و معلم مجازی است. بحث بهداشت و درمان، دستیار هوشمند پزشک و پزشکی هوشمند و حکمرانی دولت و خدمات عمومی و هوشمند شدن فرآیند گردش کار اسناد و دفاع امنیتی است که در بخشهای مختلف امنیتی باید از هوش مصنوعی استفاده شود.
صنایع، انرژی و سامانه هوشمند مدیریت و پشتیبانی، تأمین و نگهداری تجهیزات است. بحث محیطزیست و کشاورزی هوشمند، پایش، پیشبینی و کنترل سامانه آلودگی زیستمحیطی به کمک هوش مصنوعی است.
ثروتآفرینی با هوش مصنوعی ممکن میشود
بحث زبان و ادبیات فارسی و مترجم هوشمند عمومی و تخصصی و رباتهای گفتگوگر اولویتی دیگر در سند است. فرهنگ ایرانی و تمدن اسلامی و رصد رعایت اخلاق اسلامی است که توسط گروهها و چهرههای مرجع اجتماعی با استفاده از هوش مصنوعی است.
ثروت آفرینی از دیگر موضوعاتی است که هوش مصنوعی میتواند در آن اثرگذار باشد. ارزشآفرینی در کنار ثروتی که ایجاد میشود. بسیاری از فناوریها، مواردی است که بهصورت ریالی قابل محاسبه نیست، بلکه باید به عنوان یک ارزش باشد مثل جان انسانها. بنابراین هوش مصنوعی در حوزه های سلامت، محیط زیست، رفاه و امنیت میتواند کمککننده باشد.
آنا: در این سند با چالشهایی مواجه هستیم. برای حل این چالشها راهکار و راهبردهایی در نظر گرفته شده است که بتوانیم به چشمانداز دست پیدا کنیم؟
طاووسی: بله؛ در سند پس از اینکه چشمانداز مطرح میشود، اهدافی که برای رسیدن به این چشمانداز مطرح شده را کاملاً بیان کرده است. برخی از چالشها به حوزه نیروی انسانی بر می گردد در این زمینه 7 هدف برای حوزه هوش مصنوعی مطرح میشود. اول؛ توسعه سرمایه انسانی متخصص، متعهد و متناسب با قرار گرفتن در جمع 10 کشور پیشروی جهان است. دوم؛ ارتقا و تأمین زیرساختها با تأکید بر زیرساختهای حقوقی و مالکیت فکری، زیرساختهای شبکه ملی اطلاعات و کلان داده و زیرساختهای پردازشی و مدلهای بزرگ چندوجهی بومی با رویکرد شتابدهی به هوش مصنوعی و کاربردسازی آن است. سوم؛ رشد و جهش مداوم تولیدات فکری و تبدیل شدن به قطب تحقیقات هوش مصنوعی منطقه آسیای جنوب غربی با هدف رفع نیازهای کشور و مرجعیت بینالمللی در حداقل یکی از شاخههای این حوزه است.
مرکز ملی هوش مصنوعی بازوی پیادهسازی سند هوش مصنوعی در کشور است
چهارم؛ ارتقای نوآوری بر پایه فناوریهای بدیع با اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی بالاست. پنجم؛ ارتقای رقابتپذیری اقتصادی کشور با استفاده از هوش مصنوعی است. ششم؛ نقشآفرینی فعال در تعاملات و همکاریهای علمی و هفتم؛ ارتقای کیفیت حکمرانی است.
برای این موارد متناظر شاخصها و راهبردهایی معرفی شده است و در نهایت ساختاری برای این حوزه گفته شده است که ساختار به مرکز ملی هوش مصنوعی اطلاق میشود. مرکز ملی هوش مصنوعی بازوی پیادهسازی این سند به کمک تمامی دستگاهها، بخش خصوصی و ذینفعان این حوزه است. خوشبختانه منابع خوبی در ابتدا برای این حوزه اختصاص پیدا میکند. اگر بخواهیم به این اهداف برسیم با منابع معمول و کم امکانپذیر نیست. برای اینکه جز 10 کشور اول دنیا در این حوزه باشیم به منابع خوب نیاز داریم.
آنا: بسیاری از کشورها در حوزه هوش مصنوعی میزان سرمایهشان را اعلام کردهاند. در این سند در زمینه سرمایهگذاری در حوزه هوش مصنوعی صحبت شده است؟
طاووسی: بحث سرمایهگذاری در حوزه هوش مصنوعی جزء موارد بسیار مهمی به شمار میآید و در داخل سند به صورت شاخصهایی آمده است.
بحث قراردادهای پژوهشی تقاضامحور و میزان سرمایهگذاری دولتی و غیردولتی در حوزه هوش مصنوعی است. ما پیشبینی کردیم برای اینکه به اهداف برسیم حداقل 25 الی 50 همت سالانه باید در حوزه هوش مصنوعی تخصیص پیدا کند یا میزان فروش شرکتهای دانشبنیان حوزه هوش مصنوعی که الان حدود 300 میلیارد تومان است، باید در 1412 براساس قیمت ثابت سال 1401 به هزار میلیارد تومان برسد.
بحث میزان جذب سرمایهگذاری خارجی در هوش مصنوعی از دیگر بحثهای مطرحشده است که متأسفانه شاخص وضع موجود را نداریم؛ اما مهم است و باید در این زمینه بتوانیم سرمایهگذاری خارجی داشته باشیم.
بسیاری از کشورها مثل عربستان شاخصها و اهداف معدود و محدودی در این زمینه دارند. بنابراین هماکنون حدود 5 همت در این زمینه سرمایهگذاری اولیه میشود که این 5 همت با سرمایهگذاریهای دیگر که در این زمینه وجود دارد، به 10 همت میرسد.
میتوان این سرمایهگذاری را اهرم کرد که سرمایهگذاریهای دیگر برای اینکه به اهداف مدنظر حوزه هوش مصنوعی دست پیدا کنیم و به تصویر آینده و چشمانداز دست پیدا کنیم، جذب این حوزه شوند.
آنا: در خصوص آینده و کشورهای اطراف در حوزه هوش مصنوعی و بودجه گذاری کشورهایی مثل ترکیه، قطر، امارات اطلاعاتی موجود است؟
طاووسی: کشورهای اطراف مثل عربستان، امارات و ترکیه سند برنامه مصوب دارند و طی گامهای مشخصی در این حوزه سرمایهگذاری میکنند و فعالیتهای مدون انجام میدهند و هر کدام چشماندازهای خاص خودشان را دارند.
آنا: نکته پایانی؟
طاووسی: هوش مصنوعی با تمام خوبیها و مزایایی که دارد نیاز به مهار کردن دارد. ما باید براساس یک نقشه راه گامهای مشخص در حوزه هوش مصنوعی را پرشتاب گسترش دهیم. مسائل اخلاقی، ارزشی و حریم خصوصی زمانی که ذکر میشود، دلیل بر توقف یا کاهش سرعت این حوزه نیست، بلکه باید با در نظر گرفتن این ارزشها و حریمها، حوزه هوش مصنوعی را گسترش دهیم تا هوش مصنوعی را به صورت مهارشده در آینده داشته باشیم و در نهایت بتوانیم تمدن نوینی که در چشمانداز مطرح شد را داشته باشیم.
دانلود فیلم اصلی کد ویدیوانتهای پیام/